Op zondag 9 juni jl. bracht ik een bezoek brengen aan het concentratiekamp van Terezín in Tsjechie, of beter gezegd Terezín Památník. Toen ik de stad binnenreed, verwachtte ik duidelijk verwijsborden naar de plek des onheils, maar dat viel tegen. Dus ik zocht de groene “I” op voor een plattegrond en op de kaart die ik kreeg stonden nog veel meer belangrijke plekken op. De diverse monumenten die te maken hadden met het concentratiekamp lagen over de stad verspreid.
Oorspronkelijk was Terezín gebouwd als één groot fort, het werd tijdens de Tweede Wereldoorlog in 1942 door de Nazi’s in gebruik genomen als doorgangskamp voor Joden. Van hieruit werden zij doorgevoerd naar bijvoorbeeld Auschwitz. Toch leek het kamp niet op de andere kampen. Alles in dit kamp was “mooier” met maar één doel“ de rest van de wereld laten zien hoe goed de Joden het in de kampen hadden. Er was een Joods zelfbestuur, er vonden bijvoorbeeld theater- en muziekopvoeringen plaats. En dat alles werd gefilmd om aan de internationale gemeenschap te laten zien dat het “nog niet zo slecht was in de kampen”. De omstandigheden waren wel zeer slecht, maar liefst 70.000 Joden moesten een plek vinden in de vochtige en koude omgeving van het fort (Pevnost). Geen wonder dat velen stierven, niet op de laatste plaats aan besmettelijke ziektes. Maar ook van honger en uitputting.
De allereerste plek die ik bezocht was het Muzeum Ghetto, oorspronkelijk een oude school die in 1991 voor de eerste keer de deuren opende als dé tentoonstellingsruimte over hetgeen zich in Terezín tijdens de Tweede Wereldoorlog afspeelde. (Ik kocht daar een combiticket waarmee ik alle monumenten zou kunnen bezoeken, handig.) Confronterende tentoonstellingen waarbij de tekeningen van de kinderen van het kamp hartverscheurend waren.
Daarna naar Malá Pevnost (de kleine vesting) met de ontvangstruimte, barakken en executieplaats, dit was de gevangenis van de Gestapo. Heel indrukwekkend. Ontsnappen kon hier niet vanwege de hoge vestigingsmuur. Opvallend was het lege zwembad, niet ver van de barakken. Dit was voor de commandant van het kamp en zijn gezin. Hoe bitter. Op weg naar de Malá Pevnost kom je overigens langs een indrukwekkende Joodse begraafplaats. Bij ieder graf staat een rozenstruik.
Ik bezocht daarna de plek waar vroeger de urnen van de overledenen werden opgeslagen, nu een mooie en ontroerende plek waar landen en privé-personen hun respect en verdriet tonen voor met naam genoemde overledenen middels marmeren herdenkingsplaten op de muur. Aan de overkant van deze ruimte, een ruimte waar de Joodse rituelen (zogenaamd?) werden uitgevoerd bij een overlijden van een Joodse kampbewoner. Ik liep langs de plek waar de treinen stonden die destijds onophoudelijk mensen brachten naar dit kamp en mensen vanuit dit kamp brachten naar de horror van andere kampen. De tentoonstellingen in de Maagdenburger kazerne gaven onder andere een beeld van de hoop van de kampbewoners: er werden muziekstukken geschreven en opgevoerd, schilderijen gemaakt van het dagelijkse leven, theaterstukken opgevoerd en gedichten geschreven.
Het meest indrukwekkende was wel het crematorium (met bijbehorende begraafplaatsen). Zes ovens stonden daar in een ruimte, efficiënt. En net als zoveel bezoekers plaatste ook ik daar een kaarsje met de wens: laat dit nooit meer gebeuren!
NB: de foto’s zijn van internet, het was niet zo respectvol om die op bepaalde plaatsen/momenten zelf te maken.